جنگی که ریشه در جنگ سرد دارد، ۵۰۰ روزه شد

از سقوط دیوار برلین در ۱۹۸۹ و فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱، روسیه امروزی تحت فشار یک جریان مهم از سمت غرب بوده است: گسترش ناتو.

با فروپاشی دیوار برلین، این نگرانی از سمت مسکو وجود داشت که با اتحاد دوباره آلمان غربی و شرقی، نیروهای ناتو در آلمان شرقی مستقر شوند.

جیمز بیکر، وزیر خارجه سابق آمریکا پس از سقوط دیوار برلین خواستار اتحاد آلمان غربی و شرقی بود و جرئیات یک دیدار محرمانه میان او و میخائیل گورباچف، رئیس‌جمهوری سابق اتحاد جماهیر شوروی نشان می‌دهد که این وزیر خارجه سابق آمریکا تضمین‌هایی به گورباچف داده بود. او در این دیدار از «تعهدی مستحکم» مبنی بر عدم گسترش جناح شرقی ناتو سخن گفته و صریحاً و مکرراً اعلام کرده بود: «هیچ گونه گسترشی در حوزه اختیارات و حضور نظامی ناتو به سمت شرق وجود نخواهد داشت.»

هانس-دیتریش گنشر، وزیر خارجه آلمان غربی هم در ۱۹۹۰ تعهد داده بود قلمرو ناتو در جناح شرقی گسترش نخواهد یافت و این اتحاد نظامی به مرزهای روسیه نزدیک نخواهد شد.

باید به خاطر داشت که منظور از عبارت «شرق» در واقع آلمان شرقی بود. تضمینی که به روسیه داده شد، این بود که نیروهای ناتو حتی وارد آلمان شرقی هم نخواهند شد، چه برسد به اینکه دیگر کشورهای میان آلمان غربی و روسیه – از جمله کشورهای شوروی سابق - را هم به عضویت خود درآورده و ذره‌ذره به مرزهای روسیه امروزی نزدیک‌تر شوند تا در نهایت با عضویت استونی و لتونی در ۲۰۰۴، ناتو به همسایگی روسیه برسد.

مسکو از ابتدا این گسترش را تهدیدی علیه امنیت ملی و تمامیت ارضی خود دیده و غرب را از آن بر حذر می‌داشت، اما این هشدارها در عمل کارگر واقع نشدند.

ناتو پس از جنگ سرد گسترش بیشتری یافت و جمهوری چک، مجارستان و لهستان (۱۹۹۹)، بلغارستان، استونی، لتونی، لیتوانی، رومانی، اسلواکی و اسلوونی (۲۰۰۴)، آلبانی و کرواسی (۲۰۰۹)، مونته‌نگرو (۲۰۱۷)، مقدونیه شمالی (۲۰۲۰) و فنلاند (۲۰۲۳) به این اتحاد نظامی اضافه شدند.

این گسترش‌ها ادامه داشت تا سال ۲۰۱۴ که «انقلاب میدان» یا «نارنجی» در اوکراین روی داد و در آن، ویکتور یانوکوویچ، رئیس‌جمهوری سابق این کشور که مواضعش به کرملین نزدیک بود، از قدرت برکنار شد.

روسیه که تهدید را جدی‌تر از هر زمانی می‌دید، بلافاصله نیروهایش را به جنوب و شرق اوکراین فرستاد و با برگزاری یک همه‌پرسی، شبه‌جزیره کریمه را به خاک خود الحاق کرد.

از آن زمان تا فوریه ۲۰۲۲، درگیری‌هایی میان نیروهای طرفدار روسیه و ارتش اوکراین در منطقه دونباس جاری بود و توافق‌ مینسک و میانجی‌گری فرانسوا اولاند و آنگلا مرکل، رهبران وقت فرانسه و آلمان هم برای میانجی‌گری به پایان این مناقشه ختم نشد. طرفین تا آغاز جنگ تمام عیار در ۲۰۲۲، یکدیگر را به زیر پا گذاشتن مفاد توافق مینسک متهم کردند.

روسیه مکرراً اوکراین را از آزار و اذیت مردم روس‌تبار این کشور به ویژه در مناطق شرقی دونتسک و لوهانسک بر حذر می‌داشت و آن را در تضاد با توافق مینسک می‌دانست.

از این گذشته، در سال‌های اخیر تلاش اوکراین برای عضویت در ناتو شدت گرفت و همزمان، هشدارهای روسیه هم شدیدتر شد. در ۲۰۲۲ زمزمه‌هایی جدی از عضویت اوکراین در ناتو به گوش رسید.

مسکو که این بار تهدید را از هر زمانی جدی‌تر احساس می‌کرد، در هفته‌های منتهی به ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ حدود ۱۰۰ هزار تن از سربازانش را در مرز اوکراین مستقر کرد و خواستار برآورده شدن نگرانی‌های امنیتی خود شد که در صدر آن‌ها، ‌عدم عضویت اوکراین در اتحاد ناتو بود اما غرب این بار دیگر این تضمین را حتی به دروغ هم به روسیه نداد.

خلف‌ وعده‌های مکرر ناتو در مسئله گسترش جناح شرقی، آزار و اذیت مردم روس‌تبار و در نهایت زمزمه‌های جدی عضویت اوکراین در ناتو، روسیه را بر آن داشت تا در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ استقلال جمهوری‌های خودخوانده دونتسک و لوهانسک را به رسمیت شناخته و نیروهایش را برای حفاظت از آن‌ها به شرق اوکراین بفرستد.

حالا پانصد روز از آغاز «عملیات ویژه نظامی» روسیه با دستور پوتین گذشته است و جنگی که بیش از ۱۶ ماه به طول انجامیده، با کارشکنی غرب در مسیر مذاکرات صلح و پمپاژ سلاح به یک طرف جنگ، راهکار روشنی برای پایان آن متصور نیست.

زلنسکی خواستار پس گرفتن تمامی مناطقی است که روسیه در این جنگ یا حمله قبلی در سال ۲۰۱۴ ضمیمه خاک خود کرده است. چهار منطقه «زاپوریژیا، دونتسک، لوهانسک و خرسون» که بخشی از خاک اوکراین محسوب می‌شدند، در اواخر سال ۲۰۲۲ با برگزاری همه‌پرسی، به خاک این کشور ضمیمه شدند.

کرملین اما می‌گوید صلح زمانی ممکن خواهد بود که اوکراین به کشوری بی‌طرف بدل شده، قید عضویت در ناتو و اتحادیه اروپا را زده و حاکمیت روسیه بر مناطق تصرف‌شده را به رسمیت بشناسد./ایسنا

انتهای پیام/*

جنگی که ریشه در جنگ سرد دارد، ۵۰۰ روزه شد

نسبیت گرایی فرهنگی

ایدئولوژی سیاسی چیست؟

۱۰ پرسش بی‌پاسخ از دکتر ظریف

مجید رضائیان: محدوديت‌های رسانه‌ای برداشته نشود راه‌ حل معقول و منطقی برای سيستم نخواهد بود