عید نوروز، جشن نو شدن طبیعت در فرهنگ ایرانی است

*عید نوروز چیست؟
عید نوروز، یکی از قدیمی‌ترین و البته سنتی‌ترین جشن‌ها در بین تمامی مردم ایران محسوب می‌شود. ایران جزء کشورهای بزرگ و چهار اقلیم دنیا به شمار می‌آید و در هر قسمت آن مردمی با فرهنگ، زبان و گویشی خاص زندگی می‌کنند. اما همانطور که می‌دانید عید نوروز جزء معدود مراسم فرهنگی است که همه یکپارچه به یک شکل آن را جشن می‌گیرند.

عید نوروز در حقیقت روز اول فروردین است. همان روزی که زمین مجددا نفس می‌کشد و از خواب زمستانی بیدار می‌شود. در تقویم میلادی، آغاز سال نو برابر با نهم دی ماه و اوایل زمستان است. اما در فرهنگ ایرانی-آریایی، این عید مصادف با زنده شدن طبیعت و از بین رفتن سرما و ظلمت زمستان شده است. به همین مناسبت، پنج روز تعطیل رسمی در کشور اعلام می‌شود تا همه افراد بتوانند پس از ۳۶۵ روز کار سخت، در کنار خانواده خود استراحت کنند و از سرسبزی طبیعت لذت ببرند.

البته در آیین ما ایرانیان، ۱۳ روز اول فرودین ماه به مناسبت فرا رسیدن نوروز جشن گرفته می‌شود. این عید دقیقا از اولین روز فروردین ماه آغاز شده و تا سیزدهم فروردین که مصادف با روز طبیعت است، ادامه خواهد داشت.

*تاریخچه عید نوروز
شاید همه ما بارها و بارها از خودمان پرسیده باشیم که عید نوروز از کجا به وجود آمده و تاریخ آن به چه زمانی باز می‌گردد؟ در این مورد باید گفت که سه روایت مختلف درباره به وجود آمدن عید نوروز وجود دارد. روایت اول، یک روایت اساطیری است که در کتاب معروف شاعر گران قدر کشورمان، حکیم ابوالقاسم فردوسی، یعنی شاهنامه نیز به آن اشاره شده است.

فردوسی بر این باور است که قدمت عید نوروز به دوران جمشید شاه باز می‌گردد. او اولین پادشاه ایران و فردی بسیار عادل و نیکوکار بود. بر حسب اتفاق، روزی که او بر تخت نشست، جشن و پایکوبی بزرگی را در شهر ترتیب داد که این روز، همان اول فروردین ماه بود. به همین خاطر است که مردم آریایی از آن دوران تا به امروز، یکم فروردین ماه را جشن گرفته و پایکوبی می‌کنند.

روایت دوم از جایگاه علمی و ستاره شناسی است. بر اساس علم ستاره شناسی، روز اول فروردین ماه، تنها روز در ۳۶۵ روز سال محسوب می‌شود که دقیقا مدت زمان روز و شب یکسان است. در این روز(اعتدال بهاری) آفتاب در برج حمل و دقیقا بر خط استوا قرار خواهد گرفت. این یعنی ۱۲ ساعت شاهد خورشید و ۱۲ ساعت شاهد ماه خواهیم بود.

بر اساس روایات تاریخی – مذهبی، پیامبر زرتشت نیز به مناسب برابری شب و روز، این روز را میمون و مبارک نامیده و چنین بیان کرده است که در این روز سال، دنیا به تعادل می‌رسد و از این رو باید آن را جشن بگیریم. همین موضوع باعث شد تا این جشن تبدیل به سنت دیرینه ایرانیان شود. البته در مورد تاریخچه جشن نوروز اطلاعات زیادی وجود ندارد و برخی تصور می‌کنند که پیش از زرتشت نیز آیین نوروز در بین اقوام آریایی وجود داشته است.

*ریشه یابی واژه نوروز
کلمه نوروز، از دو بخش “نو” و “روز” تشکیل شده است. نو که به معنای جدید و روز هم که به معنی روز است و معنای دیگری در بر ندارد. ترکیب این دو کلمه کنار هم، واژه نوروز یا همان روز جدید را می‌سازد.

بر خلاف اعیاد نوروز سایر کشورها و تقویم‌های دیگر که هیچ ارتباطی با نو شدن طبیعت ندارند، اما در اول فروردین، زمین به سمت روشنایی حرکت می‌کند و روزها طولانی‌تر می‌شوند. همانطور که می‌دانید، از اولین روز مهر ماه، روزها کوتاه‌تر و شب‌ها طولانی‌تر می‌شوند. از این رو، زمین تاریک و بی بار خواهد بود.

اما از اولین روز فروردین، زمین جان دوباره می‌گیرد و جامه نو بر تن خسته و بی بار خود می‌کشد. از این رو، در فرهنگ آریایی، این جشن را عید نوروز یا همان روز جدید و تازه نامیده‌اند و دلالت بر نو شدن طبیعت و شروع زندگی جدید دارد.

* نوروز در ایران
شاید این مساله برای شما کمی عجیب باشد، اما برخی از اسناد تاریخی وجود دارند که نشان دهنده حضور عید نوروز در دوران هخامنشیان هستند. این یعنی حدود دو هزار و ۵۰۰ سال پیش و از اولین روزهای پیدایش دولت هخامنشی، عید نوروز وجود داشته و مردم آن را جشن می‌گرفتند.

اگر این موضوع صحت داشته باشد، یعنی باید مردم ایران در دو هزار و ۵۰۰ سال پیش، به اسباب نجوم دسترسی پیدا کرده باشند. زیرا بدون در دست داشتن ابزار دقیق نجوم و ستاره شناسی، نمی‌توان تشخیص داد که در این روز، مدت زمان شب و روز دقیقا یکسان است و خورشید در خط استوا قرار دارد! اگر هم بخواهیم این مساله را بر حسب اتفاق بدانیم، بسیار عجیب و دور از ذهن خواهد بود.

به هر صورت، عید نوروز در فرهنگ مردم ایران ریشه کرده و تحت هر شرایطی این عید باستانی را جشن می‌گیرند. معمولا از چندین روز قبل از سال تحویل، جنب و جوش زیادی در بین مردم شکل می‌گیرد و همه به دنبال اجرای آیین و رسوم مخصوص عید نوروز هستند.

*آداب و رسوم ایرانیان
در این عید باستانی آداب و رسوم ایرانیان بسیار زیبا است و بسیاری از افراد با وجود گذشت هزاران سال از این عید باستانی، سنت‌های آن را با دقت تمام اجرا می‌کنند و به همه آنها پایبند هستند. در عید نوروز احترام به طبیعت، خانواده و دوستان در فرهنگ ایران ریشه دارد و این مساله را می‌توان در بخش‌های مختلفی از تاریخ ایران به اثبات رساند. این عید باستانی را می‌توان فرصتی برای نو شدن و دوستی با طبیعت دانست.

فرصتی برای تجدید قوا و آمادگی برای سال جدید و رویداد‌هایی که در انتظار شما نشسته‌اند.

در این عید زیبا، مردم به طبیعت می‌روند و با آن پیمانی دوباره می‌بندند. همچنین در این ۱۳ روز، خانواده‌ها به دیدار یکدیگر می‌شتابند و کینه‌ها و کدورت‌ها را کنار می‌گذارند. مردم همانند طبیعت، جامه نو بر تن خسته خود می‌کشند و برای یکدیگر شیرینی پیشکش می‌برند تا کام هم را شیرین کنند. همه از چندین روز قبل، مشغول پاکیزه کردن خانه‌های خود یا همان خانه تکانی می‌شوند تا هیچ کثیفی و گرد و غباری حین تحویل سال در خانه آنها نباشد.

پیش از عید، به آیین سنتی زرتشت، کمی با آتش معاشرت کرده و سفره هفت سین را آماده می‌کنند. در نهایت همه اعضای خانواده کنار هم دور سفره هفت سین جمع می‌شوند تا این لحظه شیرین و ناب را کنار هم جشن بگیرند.در حقیقت عید نوروز فرصتی برای تحکیم روابط خانوادگی محسوب می‌شود.

* چهارشنبه سوری
همانطور که می‌دانید، چهارشنبه سوری آخرین شب چهارشنبه سال محسوب می‌شود که خانواده‌های ایرانی، آن را به شکل سنتی جشن می‌گیرند. همه می‌دانیم که چهارشنبه سوری چه روزی است اما در مورد دلیل این جشن و پایکوبی، چندین و چند روایت مختلف وجود دارد. بسیاری از این روایت‌ها بحث برانگیز هستند و شاید صحت تاریخی زیادی نداشته باشند. اما بر اساس مستندترین روایت تاریخی، جشن چهارشنبه سوری، به آیین باستانی ما ایرانیان، یعنی زرتشت باز می‌گردد.

ما ایرانیان از گذشته یکتا پرست بودیم و آتش را مقدس می‌دانستیم زیرا می‌تواند همه گناهان را در خود بسوزاند و پاکی به دنیا ببخشد. از این رو، در روزهای آخر سال، آتشی بزرگ بر پا می‌کردیم و از روی آن می‌پریدیم و از آتش می‌خواستیم تا زردی و مریضی را از ما دور کند و سرخی و شادابی به ما ببخشد.

البته این روزها فرهنگ چهارشنبه سوری تحریف شده و تغییرات زیادی کرده است. اما با این حال، هنوز هم بسیاری از ایرانیان در این شب کنار هم جمع می‌شوند، آتش کوچکی بر پا می‌کنند، از روی آن می‌پرند و کنار آن آجیل چهارشنبه سوری میل می‌کنند. در گذشته، یعنی تا همین ۵۰ سال پیش، پسران چادر به سر می‌کردند و سراغ درب منزل همسایگان می‌رفتند و خوراکی جمع می‌کردند. اما این رسم‌های شیرین گذشته از یاد رفته‌اند و با رسم‌ عجیب ترقه‌بازی جایگزین شده‌اند.

*سفره هفت سین
سفره هفت سین را می‌توان مهم‌ترین نماد عید نوروز و فرهنگ ایرانیان دانست. بر اساس فرهنگ باستانی ایران، ما ایرانیان، پیش از تحویل سال نو، یک سفره بزرگ را با هفت جزء مختلف آماده می‌کنیم و با خانواده دور آن می‌نشینیم تا سال تحویل شود.

قطعا می‌دانید که هر جزء این سفره، حاوی یک پیام است و به نوعی آرزویی خوش برای سال نو محسوب می‌شود. بر این اساس، سیر، سرکه، سماق، سنجد و سیب نماد سلامتی، سمنو نماد گندم و برکت، سکه نماد ثروت، سبزه نماد سرسبزی و نشاط و تخم مرغ نماد باروری و ادامه حیات هستند. به همین خاطر سفره هفت سین یک فرهنگ بسیار پسندیده است که در آن حتی از گل‌های بهاری همانند سمبل نیز استفاده می‌شود تا خانواده‌ها را با طبیعت آشتی دهد.

مردم ایران معمولا این سفره را تا آخرین روز عید بر هم نمی‌زنند و در روز سیزدهم، همزمان با رها کردن سبزه در طبیعت و ماهی در برکه، سفره را نیز جمع می‌کنند.

*خانه تکانی
مردم ایران یک اعتقاد بسیار نیک و زیبا دارند که در لحظه سال تحویل، نباید در هیچ جای خانه اثری از کثیفی و گرد و خاک وجود داشته باشد. حتی برخی از خانواده‌ها، لباس‌های چرک خود را پیش از سال تحویل می‌شویند تا هیچ کثیفی و آلودگی در خانه وجود نداشته باشد. آنها اعتقاد دارند که با این کار سلامتی، برکت و ثروت روانه خانه آنها می‌شود و وجود هرگونه کثیفی حتی در دورترین نقطه خانه، بدیمن خواهد بود. به همین خاطر، از روزها قبل، خانواده‌ها مشغول خانه تکانی می‌شوند و همه جای خانه خود را پاکیزه می‌کنند.

* دید و بازدید نوروز
همانطور که اشاره کردیم، اکثر فرهنگ‌های باستانی ایرانی، برای تحکیم هرچه بیشتر روابط خانوادگی ایجاد شده‌اند. دید و بازدید نوروز را نیز می‌توان مهم‌ترین مراسم برای تحکیم روابط خانوادگی دانست. در روز اول عید نوروز، همه به دیدن بزرگان خانواده می‌شتابند. به همین خاطر، در همان روز اول، تمام فرزندان، عروس‌ها، داماد‌ها و اعضای خانواده در زیر یک سقف کنار هم جمع می‌شوند. پس از آن، به ترتیب همه اعضا به دیدار اعضای بزرگ‌تر خانواده خود می‌روند. هر دید یک بازدید دارد و فردی که به دیدار کسی می‌رود، انتظار پس دادن بازدید خود را خواهد داشت! در این دید و بازدید‌ها، کودکان بسیار خوشحال خواهند بود، زیرا جیبشان پر از عیدی خواهد شد!

* غذاهای نوروزی
همانطور که می‌دانید، در عید نوروز غذاهای مخصوصی طبخ می‌شوند. این غذاها ممکن است در بین فرهنگ‌های مختلف کمی با هم تفاوت داشته باشند. در این قسمت قصد داریم تا شما را با غذاهای عید سنتی نوروز آشنا کنیم.

-سبزی پلو با ماهی
مردم بسیاری از شهرهای ایران، شب عید حتما باید سبزی پلو با ماهی میل کنند. این رسم اصلا دلیل خاصی ندارد و معلوم نیست که به کدام شهر تعلق داشته است. اما هزاران خانواده ایرانی در شب عید، حتما باید سبزی پلو با ماهی درست کنند و این رسم را در کنار اعضای دیگر خانواده به جای آورند!

-رشته پلو یا آش رشته
این غذا بین بسیاری از مردم پایتخت رواج دارد. مردم برخی نقاط ایران بر این باور هستند که طبخ آش رشته یا رشته پلو، باعث می‌شود تا رشته خانواده از هم گسسته نشود و همچنین در رشته زندگی و کسب و کار اعضای خانواده، گره‌ای نیافتد. به همین خاطر بسیاری از خانواده‌های ایرانی در شب عید، رشته پلو یا آش رشته درست کرده و آن را در کنار سایر اعضای خانواده میل می‌کنند.

نوروز و هرروزتان مبارک. فرارسیدن سال1400خجسته باد.

انتهای پیام

عید نوروز، جشن نو شدن طبیعت در فرهنگ ایرانی است

نسبیت گرایی فرهنگی

ایدئولوژی سیاسی چیست؟

۱۰ پرسش بی‌پاسخ از دکتر ظریف

مجید رضائیان: محدوديت‌های رسانه‌ای برداشته نشود راه‌ حل معقول و منطقی برای سيستم نخواهد بود