از زمان اختراع و همه‌گیر شدن ابزار ارتباطی و فناوری ارتباطات، از جمله تلگراف و تلفن و ایجاد بستر و زیربنای مبادلات و رفت و آمدها، مانند راه آهن، حدود دو قرن می‌گذرد. انقلاب ارتباطات که به کوتاه شدن فواصل و صرفه‌جویی زمان کمک شایانی کرد و ارتباطات محدود در سطح محلی را به عرصه ملی درون کشوری و گستره بین‌المللی، توسعه و تحول بخشید، نقش اساسی و بسیار مهمی در آغاز موج سوم تحول بشری و شکل‌گیری تمدن نوین ایفا کرده است. با دیجیتالی شدن ارتباطات و ورود فضای مجازی و رسانه‌های تعاملی به دنیای واقعی، ظرف دو دهه اخیر جهان بسرعت در حال گذار از عصر صنعتی به دوران مدرن فراصنعتی است که مشخصه بارز آن جهانی شدن ارتباطات، مشارکت همگانی در فرآیندهای ارتباطی، کوانتومی شدن امور و شتاب در رویدادهاست. در عصر جدید ارتباطات، انحصار رسانه‌ای از میان برداشته شده و همه انسان‌ها خود به یک رسانه تبدیل شده‌اند.
هیچ حوزه‌ای از سیاست و اقتصاد گرفته تا فرهنگ و اجتماع و هیچ امر اجتماعی از هنر تا ورزش، از تأثیرات شگرف انقلاب اطلاعات و ارتباطات و دیجیتالی شدن فناوری‌های ارتباطی مصون و مبرا نمانده، بلکه تمامی این حوزه‌ها بشدت به آن وابسته نیز شده‌اند. سیاست خارجی و دیپلماسی نیز از این قاعده مستثنی نیست. به عبارت روشن‌تر، امروزه دیگر سیاست امری مختص و منحصر به محافل قدرت و حکمرانان و شخصیت‌های تراز اول ممالک محسوب نمی‌شود و دیپلماسی دیگر مانند سده‌های گذشته، پدیده‌ای تجملی و تشریفاتی در سیطره دربار شاهان و اشراف تلقی نمی‌گردد. امروزه، فناوری‌های ارتباطی و جهش بی سابقه‌ای که در نفوذ ارتباطات در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی رخ داده، باعث شده است که مردم عادی جوامع دیگر صرفاً نظاره‌گر یا قربانیان صرف پدیده‌ها و تحولات حوزه روابط بین‌الملل و سیاست خارجی و دیپلماسی نباشند و شانه به شانه دولت‌ها به همان میزانی که تأثیر می‌پذیرند، نقش‌آفرینی می‌کنند، بی آنکه شاید دستی، تخصصی یا ارتباطی با این حوزه داشته باشند؛ مردم عادی در گوشه گوشه جهان با اظهار نظرهای خود و یا به اشتراک‌گذاری‌های اطلاعات حداقلی و بعضاً میدانی خود، به عنوان بازیگرانی مهم و تأثیرگذار نقش‌آفرینی می‌کنند.
دیپلماسی در قرن بیست و یکم متفاوت از دیپلماسی سنتی عصرکشتی‌های بادبانی است؛ پویش، روش و پوشش (گستره) آن کاملاً متفاوت و متمایز از ادوار گذشته است؛ ابزارهای مؤثر در آن تغییر کرده‌اند و لذا به تبع آن بازیگران هم متنوع و متکثر شده‌اند؛ یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها نیز ناشی از همین تحول ارتباطی، دیجیتالی شدن ارتباطات و تعاملی شدن فضای دیپلماسی است. امروزه به مدد فراگیر شدن ارتباطات، دیپلماسی به مخاطبانی در گستره جهانی دست یافته است. اگر در گذشته، دیپلماسی و سیاست خارجی محدود و محصور در دالان‌های تنگ و باریک دوجانبه و اتاق‌های دربسته بود، امروز دیپلماسی با وجوه متعدد و متنوعش، در اتاقی شیشه‌ای و در معرض دید، نقد و قضاوت افکار عمومی و مخاطبین جهانی قرار دارد؛ در مورد یک به یک تحولات و پدیده‌های آن اظهارنظر می‌کنند، نقدهای خود را در مقیاسی جهانی به اشتراک می‌گذارند و با خیالی آسوده، تأثیرات دیدگاه‌ها و نظرات خود را به نظاره می‌نشینند.
مهم‌ترین هدف از ارتباطات و مهم‌ترین کارکرد تکنولوژی ارتباطات، انتقال پیام، تصویرسازی و گفتمان سازی است. سیاست خارجی و دیپلماسی موفق، آن است که از بهترین ابزارهای ارتباطی برای انتقال و انعکاس مؤثر پیام‌ها، بهترین تصویرسازی‌ها و قوی‌ترین و نافذترین گفتمان‌ها بهره‌برداری نماید. امروزه استفاده مؤثر و مفید از همه ظرفیت‌های ارتباطی و بهره گیری از همه وجوه و ابعاد دیپلماسی شامل دیپلماسی عمومی، دیپلماسی رسانه ای، دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی علمی، دیپلماسی هنری، دیپلماسی دینی، دیپلماسی گردشگری و حتی دیپلماسی ورزشی، نشانه‌ای از توسعه یافتگی سیاسی کشورها ارزیابی می‌شود.
دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان متولی اجرای امر سیاست خارجی، از همه ابزارها و سازوکارها و فناوری‌های ارتباطی روز دنیا برای انتقال پیام انقلاب اسلامی که چیزی جز استقلال، آزادی و حق‌طلبی نیست، استفاده می‌کند و از این ارتباطات برای ارائه تصویری واقعی از ایران اسلامی بهره می‌گیرد. در میدان نبرد گفتمان‌ها، جمهوری اسلامی ایران منادی گفتمان عدالت، آزادگی، ظلم ستیزی و کمال انسانی در مسیر تکامل اخلاقی بشر است. وزارت امور خارجه ضمن گرامیداشت روز جهانی ارتباطات، برای همه دست اندرکاران امر ارتباطات و همه رسانه‌های دیداری و شنیداری و رسانه‌های تعاملی که در چارچوب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران در انتقال پیام وحدت و توحید و صلح طلبی به جهانیان و ترسیم تصویری انسانی و اخلاقی از ملت بزرگ و کشور تمدن ساز ایران و تقویت گفتمان عدالت طلبی و ظلم ستیزی مشارکت و فعالیت می‌نمایند، آرزوی توفیق دارد و به خود می‌بالد که جامعه جوان امروز ایران، دارای چنان ظرفیت‌ها و توانمندی‌هایی در عرصه ارتباطات شده است که می‌تواند در این حوزه، نقش مؤثری در تأمین نیازمندی‌های داخلی و بی نیازی از منابع خارجی ایفا نمایند.
* سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه
انتهای پیام /*
مرجع : روزنامه ایران - 98/02/26
