وقتی یک خانواده امید به سفر و تفریح نوروزی دارد، وقوع حادثه نه‌تنها زندگی آن راننده را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه معیشت خانواده را نیز دچار بحران می‌کند. در بسیاری از خانواده‌ها، فرد فوت‌شده نان‌آور اصلی بوده است و با از دست دادن او، کل ساختار اقتصادی خانواده به‌هم می‌ریزد.

هر سال با فرارسیدن موسم بهار و نوروز، میلیون‌ها نفر در ایران به سفر می‌روند تا تعطیلات را در کنار خانواده تجربه کنند. در سال ۱۴۰۳ نیز مانند سنوات گذشته، مقدمات سفرهای نوروزی از اواخر اسفند ماه آغاز شد و تا نیمه فروردین ادامه داشت.

متأسفانه گزارش‌ها حاکی است که هم‌چنان نرخ تصادفات جاده‌ای در ایام نوروز بالا است و باعث مرگ‌ومیر و مصدومیت بسیاری از شهروندان شد. این یادداشت به نمایندگی از صدها هزار خانواده‌ای است که هر ساله دغدغه‌ای جدی برای سلامت و امنیت سفر دارند. هدف اصلی یادداشت، ارائه‌ی تصویری واقع‌بینانه از مشکلات حمل‌ونقل نوروزی و راهکارهای ممکن برای کاهش تلفات جاده‌ای است.


* وضعیت فعلی سفرهای نوروزی در ایران

آمار رسمی نشان می‌دهد در نوروز سال ۱۴۰۲ حدود ۱۶ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر توسط ناوگان حمل‌ونقل عمومی برون‌شهری در ایران جابه‌جا شدند.

پیش‌بینی مسئولان حمل‌ونقل حکایت از افزایش ۳ تا ۵ درصدی سفرها در نوروز ۱۴۰۳ داشت. با وجود این پیش‌بینی، رشد اندک میزان سفر، تا پایان ششم فروردین، حدود ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از ناوگان حمل‌ونقل عمومی استفاده کردند.

کمبود ناوگان ریلی و جاده‌ای به ویژه در استان‌های شلوغ موجب شد تا ازدحام و تأخیرهای مکرر شکل گیرد. در استان‌هایی مانند فارس و سیستان و بلوچستان، ضریب اشغال ناوگان ریلی به ۱۰۰ درصد رسید و همه‌ی صندلی‌ها پر بودند.

در همین حال، در برخی جاده‌ها، با اینکه ایستگاه‌های راهور و اورژانس مستقر بودند، اما تعداد نیروها برای پوشش تمام مسیرها کافی نبود. به‌ویژه در جاده‌های برون‌شهری استان تهران و استان‌های شمالی، حجم ترافیک شدیداً افزایش یافت و مدیریت مسیرها با مشکلات جدی مواجه شد.

سردار حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا، اعلام کرد که در ایام نوروز بیش از ۲۷ هزار تصادف جاده‌ای رخ داده و ۲۱۶ میلیون وسیله نقلیه تردد داشته‌اند. این تعداد تصادف منجر به مصدومیت و فوت هزاران نفر از هم‌وطنان شده است.

کم‌توجهی به بستن کمربند ایمنی و خواب‌آلودگی رانندگان از مهم‌ترین علل بروز حادثه در ایام نوروز است. تلفات جاده‌ای به رغم تلاش‌ها کاهش قابل ملاحظه ای نیافت.


* علل اصلی تصادفات نوروزی

بنا بر آمار پلیس راهور، ۶۴ درصد از علل تصادفات در ایام نوروز مربوط به خستگی و خواب‌آلودگی رانندگان است. سرعت مطمئنه نیز به میزان قابل توجهی تخطی شد و منجر به تصادفات مرگبار گردید. گزارش‌ها حاکی است در استان سیستان و بلوچستان، عدم رعایت فاصله طولی و سبقت غیرمجاز از مهم‌ترین عوامل تصادف بوده است. در برخی مسیرها، جاده‌ها به دلیل نبود خط‌کشی واضح و عدم اصلاح نقاط حادثه‌‌خیز، چالش‌هایی برای رانندگان ایجاد کرد.

تجهیزات و وضعیت نامناسب برخی خودروها نیز به‌ویژه در سرویس‌های بین‌شهری در افزایش حوادث نقش داشت. نبود نظارت دقیق بر معاینه فنی خودروها و فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل عمومی از دیگر مشکلات گزارش‌شده است. بسیاری از رانندگان حرفه‌ای نیز به دلیل برنامه‌ریزی نامناسب و فشار کاری، بدون استراحت کافی به مسیرهای طولانی می‌رفتند. بنابراین، ترکیب خستگی، خواب‌آلودگی و سرعت بالا، زمینه‌ساز عدم کنترل در لحظه و بروز تصادفات شدید شد.

ضمناً، ترافیک سنگین در ورودی و خروجی شهرهای پرطرفدار مانند مشهد و شیراز، باعث طولانی شدن زمان سفر و افزایش خستگی رانندگان شد. مسئولان استانی و کشوری نیز گاهی تصمیمات نامناسب در تعطیلی یا ترافیک‌سازی شهرها گرفتند که بار ترافیکی را تشدید کرد.

* تأثیرات اجتماعی و اقتصادی تلفات جاده‌ای

وقتی یک خانواده امید به سفر و تفریح نوروزی دارد، وقوع حادثه نه‌تنها زندگی آن راننده را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه معیشت خانواده را نیز دچار بحران می‌کند. در بسیاری از خانواده‌ها، فرد فوت‌شده نان‌آور اصلی بوده است و با از دست دادن او، کل ساختار اقتصادی خانواده به‌هم می‌ریزد. پیامدهای روحی برای بازماندگان، به خصوص کودکان و همسران، زخم‌های عمیقی بر جای می‌گذارد که نیازمند حمایت‌های روان‌شناختی است.

بار مالی ناشی از هزینه‌های درمان مصدومین یا پرداخت غرامت بیمه نیز فشار مضاعفی بر نظام بهداشت و بیمه وارد می‌کند. در نهایت، هزینه‌های بازسازی جاده‌ها و بهسازی نقاط حادثه‌خیز نیز یکی از هزینه‌های پنهان دولت است که مستقیماً از جیب مردم تأمین می‌شود. افزایش میزان تلفات جاده‌ای می‌تواند وجهه‌ی بین‌المللی کشور را پایین بیاورد و اعتماد گردشگران را نسبت به ایمنی سفر در جاده‌های ایران کاهش دهد.


* کاستی‌های زیرساختی حمل‌ونقل در تعطیلات نوروزی ۱۴۰۳

متأسفانه ساختار جاده‌ها در بسیاری از مسیرهای پرتردد هنوز استانداردهای لازم را ندارد. به‌عنوان مثال، در جاده‌های بین‌استانی استان فارس به علت پیچ‌های تند و خط‌کشی نامناسب، بروز تصادفات افزایش داشته است. در بیشتر محورهای مواصلاتی کشور، تابلوها و علائم هشداردهنده‌ی مناسب برای هشدار به رانندگان نصب نشده است. بزرگراه‌های جدید نیز با تأخیر طولانی‌مدت در تکمیل مواجه شده و موجب شده مسافران برای ایمنی به جاده‌های فرعی و پرحادثه کوچ کنند.

بارگذاری بالای ناوگان سنگین در برخی جاده‌ها نیز باعث تخریب سریع روکش آسفالت و ایجاد دست اندازهایی شده که پتانسیل تصادف را افزایش می‌دهد. در حوزه ناوگان ریلی نیز، کمبود واگن و قطارهای مناسب، منجر به ازدحام شدید در ایستگاه‌های ریلی شد و برخی مسافران ترجیح دادند با خودرو شخصی سفر کنند. برنامه‌ریزی نامتوازن برای توقف قطارهای حومه‌ای و بین‌شهری نیز موجب تاخیرهای طولانی و معطلی مردم در ایستگاه‌هایی شد که امکانات رفاهی مطلوب نداشتند.


* پیشنهادات و راهکارها

نخستین گام مؤثر، بازنگری جدی در ساختار حمل‌ونقل جاده‌ای است تا پیچ‌های پرحادثه اصلاح و تابلوهای هشداردهنده نصب شوند. لازم است که ایمن‌سازی نقاط حادثه‌خیز توسط وزارت راه و شهرسازی تسریع گردد تا از هرگونه تاخیر جلوگیری شود. افزایش نظارت بر معاینه فنی خودروها و اختصاص اعتبار برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی ضروری است.

برگزاری دوره‌های آموزشی فشرده برای رانندگان سرویس‌های بین‌شهری و اتوبوس‌ها در خصوص ایمنی سفر، می‌تواند تاحد زیادی از تخلفات جلوگیری کند. ارائه بسته‌های تشویقی به شرکت‌های حمل‌ونقل برای به‌روز رسانی ناوگان و استفاده از تکنولوژی‌های ایمنی از قبیل کروز کنترل و سیستم هشدار تصادف، مورد تاکید است.

راه‌اندازی پویش‌های مردمی با شعار «نه به تصادف» و مشارکت خیریه‌ها در تأمین تجهیزات ایمنی، می‌تواند فرهنگ‌سازی درستی در سطح جامعه ایجاد کند. تعطیلی کارخانجات مهم در ایام نوروز و کاهش حجم ترافیک سنگین می‌تواند به کاهش فشار راه‌ها کمک کند.

تقویت زیرساخت‌های ریلی با تخصیص بودجه ویژه برای خرید واگن و افزایش تعداد قطارها به‌ویژه در مسیرهای پرمسافر مانند تهران-مشهد و تهران-شیراز الزامی است.
هماهنگی بین دستگاه‌های امدادرسان، پلیس راهور، اورژانس و هلال‌احمر باید در قالب یک مرکز فرماندهی واحد صورت گیرد تا در مواقع اضطراری سریعاً اقدامات انجام شود. اطلاع‌رسانی مستمر در رسانه‌های ملی و شبکه‌های اجتماعی درباره وضعیت جاده‌ها، شرایط جوی و توصیه‌های ایمنی، موجب افزایش آگاهی مسافران خواهد شد.

* نتیجه‌گیری

بحران تلفات جاده‌ای در نوروز ۱۴۰۳ نشان‌دهنده‌ی ضعف جدی در زیرساخت‌های حمل‌ونقل و کم‌توجهی به ایمنی سفر است. اگر چه هر سال مسئولان وعده‌ی کاهش تلفات را می‌دهند، اما در عمل هنوز فاصله‌ی زیادی با معیارهای بین‌المللی ایمنی جاده داریم. تا زمانی که اصلاحات ساختاری انجام نشود و فرهنگ‌سازی دقیق صورت نپذیرد، کمترین افزایش سفر نیز می‌تواند به فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر منتهی شود. هر شهروند حق دارد در سفری ایمن شرکت کند و خانواده‌ها مستحق آرامش در تعطیلات باشند؛ بنابراین، مسئولان باید بیش از گذشته به حل این بحران بیندیشند.

*شهروند دغدغه مند

انتهای پیام/*