اسنپ‌ بک یا اسنپ‌ فوروارد؟ ایران چگونه تهدید غرب را به جهشی تاریخی بدل کند

*واقعیت اسنپ‌بک و شرایط امروز 

• عدم طی روند داخلی برجام: متن برجام در بند ۳۶ پیش‌بینی کرده که هر اختلاف ابتدا باید در کمیسیون مشترک و سپس هیأت مشورتی بررسی شود. تنها در صورت تداوم اختلاف، کشور شاکی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت ببرد. اروپا این مسیر را دور زده است.
  
  نقض اولیه توسط آمریکا: کنوانسیون وین درباره حقوق معاهدات (۱۹۶۹) در ماده ۶۰ تصریح می‌کند اگر یک طرف معاهده آن را نقض اساسی کند، طرف دیگر می‌تواند اجرای تعهدات خود را متوقف کند. خروج آمریکا در ۲۰۱۸ دقیقاً مصداق «نقض اساسی» است. بنابراین ایران حق داشت اجرای بخشی از تعهداتش را تعلیق کند. اروپا نمی‌تواند این حق را نادیده بگیرد.
  
  اصل دست پاک (Clean Hands): این اصل در حقوق بین‌الملل می‌گوید کشوری که خود تعهداتش را نقض کرده، نمی‌تواند با دست آلوده از نقض دیگران شکایت کند. اروپا نه‌تنها تعهدات برجامی‌اش (مانند رفع موانع بانکی و نفتی) را اجرا نکرده، بلکه تحت فشار آمریکا حتی حداقل تعهدات خود را هم کنار گذاشته است.

• بانک‌ها و شرکت‌های غیرغربی را از همکاری با ایران منصرف کند.
  
  سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را دچار تردید کند.
  
  بازار ارز ایران را با شوک روانی مواجه کند.

• توان هسته‌ای و فناورانه: ایران اکنون ظرفیت غنی‌سازی ۶۰ درصدی دارد، سانتریفیوژهای پیشرفته تولید می‌کند و دانش بومی در این حوزه تثبیت شده است. یعنی اگر فشار افزایش یابد، ایران ابزار چانه‌زنی بیشتری دارد.
  
  تنوع شرکای اقتصادی: برخلاف دهه قبل که تجارت ایران عمدتاً به اروپا گره خورده بود، امروز بخش بزرگی از صادرات ایران به چین، هند، عراق، ترکیه و روسیه می‌رود. این کشورها یا خود با تحریم‌های غربی مواجه‌اند یا آمادگی بیشتری برای همکاری با ایران دارند.
  
  جایگاه منطقه‌ای: ایران در محور مقاومت جایگاه تثبیت‌شده‌ای دارد و نفوذ سیاسی و امنیتی آن در منطقه به مراتب بیشتر از گذشته است. این جایگاه یک «برگ فشار متقابل» در برابر غرب است.
  
  عضویت در سازمان‌های بین‌المللی غیرغربی: ایران حالا عضو بریکس و سازمان همکاری شانگهای است. این عضویت‌ها نه تنها ابزارهای دیپلماتیک جدیدی فراهم می‌کند، بلکه نشان می‌دهد ایران دیگر در انزوای کامل بین‌المللی نیست.
  
   

• روسیه: با وجود تحریم‌های گسترده غرب در پی جنگ اوکراین، اقتصاد روسیه با تکیه بر صادرات انرژی و همکاری با چین و هند توانست بخشی از فشارها را خنثی کند. این نشان می‌دهد اگر کشوری شبکه متنوعی از روابط اقتصادی داشته باشد، می‌تواند در برابر تحریم‌ها ایستادگی کند.
  
  کره شمالی: این کشور با وجود تحریم‌های شدید سازمان ملل، توانست برنامه هسته‌ای و موشکی خود را ادامه دهد. هرچند اقتصاد آن بسیار محدود است، اما تجربه‌اش نشان می‌دهد تحریم به‌تنهایی نمی‌تواند مانع یک راهبرد ملی شود.
   

* پایه‌های حقوقی ایران در برابر اسنپ‌بک 

الف) ماده ۶۰: نقض اساسی (Material Breach)

ب) ماده ۲۶: اصل وفای به عهد (Pacta Sunt Servanda)

• ایران بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ به‌طور کامل به تعهدات خود پایبند بود؛ گزارش‌های
  ۱۵باره آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آن را تأیید کرد.
  خروج آمریکا و تبعیت منفعلانه اروپا، نقض اصل وفای به عهد است.
   

• پرونده کارخانه کورزو (۱۹۲۸) در دیوان دائمی دادگستری بین‌المللی: استفاده از حق باید با حسن نیت باشد، نه برای آسیب به طرف مقابل.
  
  پرونده گابچیکوو – ناگیماروش (۱۹۹۷): دیوان تصریح کرد که اعمال حقوق معاهده‌ای نباید هدف معاهده را نقض کند.
  
   

• عدم پذیرش صلاحیت اجباری توسط همه طرف‌ها.
  احتمال طولانی شدن روند دادرسی.
  
   

• مشروعیت‌بخشی به روایت ایران در سطح جهانی.
  افزایش فشار رسانه‌ای و افکار عمومی بر اروپا.
  ثبت تاریخی نقض تعهدات اروپا.
  
   

• کشورها می‌توانند در برابر نقض تعهدات بین‌المللی، اقدامات متقابل انجام دهند؛ مشروط بر اینکه موقت، متناسب و با هدف بازگرداندن طرف ناقض به اجرای تعهدات باشد.
  
   

• محدودیت بر شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی در ایران اعمال کند.
  تعرفه یا ممنوعیت واردات کالاهای خاص اروپایی وضع کند.
  روابط خود را با رقبای ژئوپلیتیک اروپا (روسیه، چین) تقویت کند.
   

• پرونده نیکاراگوئه علیه آمریکا (۱۹۸۶): دیوان، آمریکا را به دلیل نقض حقوق بین‌الملل محکوم کرد؛ هرچند واشنگتن حکم را نپذیرفت، اما مشروعیت جهانی نیکاراگوئه افزایش یافت.
  
  پرونده آفریقای جنوبی علیه اسرائیل (۲۰۲۳): صرف طرح شکایت در دیوان، حتی قبل از رأی نهایی، موجب مشروعیت‌بخشی به موضع آفریقای جنوبی شد.
  
  پرونده گابچیکوو – ناگیماروش (۱۹۹۷): دیوان تصریح کرد که نقض اساسی می‌تواند طرف مقابل را به تعلیق تعهدات مجاز کند. این دقیقاً با وضعیت ایران و برجام منطبق است.

۱. ایران از نظر حقوقی دست بالا را دارد: خروج آمریکا نقض اساسی بود؛ اروپا دست پاک ندارد؛ اصل وفای به عهد به سود ایران است.

* ژئوپلیتیک اسنپ‌بک – از تحلیل تا نقشه عمل

تصویر بزرگ: چرا این اسنپ‌بک با دفعات قبل فرق دارد؟

• اروپا در وضعیت شکننده انرژی-اقتصاد: شوک‌های قیمتی، هزینه‌بر شدن گذار انرژی و وابستگی بیشتر به واردات LNG؛ این یعنی کشوری که «هزینه نهایی» سیاست فشار را می‌پردازد، الزاماً آماده کش‌دادن بحران نیست.
  
  
  جهان چندقطبی‌تر: چین/روسیه/هند/برزیل و جنوب جهانی ظرفیت ایجاد «پناهگاه‌های همکاری» را بالا برده‌اند؛ ساختارشکنی آرام در رژیم مالی غربی جریان دارد.
  
  
  ایرانِ ۲۰۲۵: تنوع شرکا، کریدورها، و شبکه‌های نفوذ منطقه‌ای بیشتر از یک دهه قبل است؛ «اثر روانی» تحریم هنوز خطرناک است، اما «اثر واقعی» آن را می‌توان با طراحی سیاسی و اقتصادی درست، کمّی و کنترل کرد.
  
   

* ماتریس بازیگران و نقاط فشار 

* دکترین اقدام ایران؛ سه خط تلاش به‌هم‌پیوسته 

1. مشروعیت‌زدایی فعال (Active Delegitimization): با زبان حقوقی/سیاسی نشان دهیم اسنپ‌بک سوءاستفاده از حق و دور زدن روند حل اختلاف است؛ این خط، خوراک رسانه‌ای و پشتوانه سیاسی می‌دهد.
   
   کاهش اتکا (Decoupling هوشمند): در تجارت/تسویه/لجستیک، مسیرهایی که «ریسک تبعیت از تحریم» بالاست، به شبکه‌های جایگزین منتقل شوند.
   
   افزایش هزینه ادامه فشار (Cost Imposition): اقدامات سیاستی که به اروپا/غرب نشان دهد هر گام افزایشی، بلافاصله «هزینه قابل اندازه‌گیری» دارد (اقتصادی، سیاسی، اعتباری).

* بسته عملیاتی ۹۰ روز نخست؛ زمان‌بندی و سنجش‌پذیر

• روز ۰–۳۰:
  • نامه‌های رسمی به UNSC/UNSG با استدلال «عدم طی بند ۳۶» + «نقض اساسی ماده ۶۰ کنوانسیون وین»؛
    
    تشکیل «اتحاد روایت» با چند کشور بریکس/شانگهای/NAM برای بیانیه‌های همسو.
    
    KPI: تعداد بیانیه‌های همسو، پوشش رسانه‌ای معتبر، مواضع ثبت‌شده در اسناد رسمی سازمان ملل.
  
  روز ۳۰–۶۰:
  • نشست تخصصی حقوقی (تهران/ژنو) با حضور اساتید بین‌الملل از جنوب جهانی با خروجی «گزارش کارشناسی» مرجع در رسانه‌ها.
    
    KPI: استناد رسانه‌ها/دیپلمات‌ها به گزارش، دعوت به کنگره‌ها/پنل‌ها.
  
  روز ۶۰–۹۰:
  • ثبت دعوا/درخواست نظر مشورتی (در حد مقدورات صلاحیتی) برای افزایش هزینه سیاسی اروپا.
    
    KPI: پذیرش/ثبت، تعداد دولت‌های حامی/Amicus Briefs.

• روز ۰–۳۰:
  • MoU تسویه غیردلاری با سه شریک (مثلاً چین/روسیه/ترکیه) + راه‌اندازی «پنجره واحد تسویه» برای صادرکننده/واردکننده.
    
    KPI: تعداد قراردادهای تسویه غیرUSD/EUR، حجم تسویه‌های موفق.
  
  روز ۳۰–۶۰:
  • «خط سبز مرزی» برای مواد اولیه/غذایی/دارویی؛ زمان ترخیص هدف: <۴۸ ساعت.
    
    KPI: میانگین زمان ترخیص، شکایات فعال صنوف.
  
  روز ۶۰–۹۰:
  • قراردادهای بلندمدت انرژی (Take-or-Pay) با ضمائم ضمانتی؛
    
    فعال‌سازی فاز اول «کریدور شمال–جنوب» برای محموله‌های اولویت‌دار.
    
    KPI: تعداد قراردادهای امضاشده، تن-کیلومتر ترانزیت، درآمد ترانزیتی ماهانه.
     

• روز ۰–۳۰:
  • «تعرفه انتخابی» بر لوکس‌های اروپایی + تعلیق نمادین چند پروژه فرهنگی/پژوهشی با دولت‌های محرّک.
    KPI: پوشش رسانه اروپایی، واکنش رسمی سفارت‌ها.
  
  روز ۳۰–۶۰:
  • محدودیت‌های اداری/اعتباری برای بانک‌ها/شرکت‌های اروپایی خاص در ایران (مطابق حقوق داخلی/بین‌الملل).
    KPI: تعداد اصلاحات رفتاری طرف مقابل، پیام‌های محرمانه تعدیل‌گر.
  
  روز ۶۰–۹۰:
  • بسته انرژی هدفمند: چیدمان صادرات به‌نحوی که سیگنال قیمتی جهانی ارسال کند (در چارچوب حقوقی).
    KPI: تغییرات قیمت سبد هدف، واکنش بازار/تحلیلگران.

* دیپلماسی تفکیکی در اروپا (Divide & Engage)

• کشورهای «سخت» (UK/FR/DE): مسیر رسمی، اما با «هزینه‌گذاری هدفمند» (لوکس‌ها/نمادها/پروژه‌ها) و کانال‌های پشت‌پرده برای «سیگنال کاهش‌تنش مشروط».
  
  
  کشورهای «میانه/عملگرا» (ایتالیا/اسپانیا/اتریش/یونان/مجاری…): تمرکز بر تجارت، کشاورزی، دارو/تجهیزات پزشکی، لجستیک؛ بسته‌های «کم‌ریسک تحریم» با بیمه و تسویه غیرUSD.
  
  
  نهادهای اروپایی: کار موازی با پارلمان اروپا/اتاق‌های بازرگانی/انجمن‌های صنعتی برای تولید «فشار درون‌اروپایی علیه تداوم اسنپ‌بک».
  
   

1. «ما به‌دنبال تجارت امن و قابل پیش‌بینی هستیم؛ اسنپ‌بک این پیش‌بینی‌پذیری را به هم می‌زند.»
   
   «سیاست شما هزینه انرژی/تورم داخلی‌تان را بالا می‌برد؛ بیایید روی معافیت‌های عملیاتی و کانال‌های امن کار کنیم.»
   
   «هر گام تنش‌زا، پاسخ متناسب اقتصادی/سیاسی دارد؛ اما مسیر کاهش‌تنش باز است—مشروط به رفتار مسئولانه.»

* دیپلماسی انرژی؛ از کارت فشار تا بیمه ثبات

• قراردادهای بلندمدت با شرق و همسایه (Take-or-Pay/Take-and-Pay): به‌جای «فروش نقطه‌ای»، قفل‌کردن جریان درآمدی؛ بندهای Force Majeure روشن.
  
  
  Swap منطقه‌ای: گاز/نفت Swap با همسایگان برای کاهش ریسک مسیرهای تحریم‌پذیر.
  
  
  پروژه‌های پالایشی مشترک خارج از مرز: صادرات «محصول» به‌جای «خام» برای کاهش قابلیت رهگیری/تحریم.
  
  
  دیپلماسی برق/پتروشیمی: قراردادهای
  فصلی با عراق/پاکستان/ارمنستان؛ قیمت‌گذاری انعطاف‌پذیر و تسویه غیردلاری.
   
  
   

* روایت‌سازی بین‌المللی؛ جنگ روانی را معکوس کنید

• چارچوب پیام: «اسنپ‌بک = سوءاستفاده از حق/دورزدن حل اختلاف/نقض حسن نیت».
  
  مخاطبان هدف: رسانه‌های اقتصادی جهانی، اندیشکده‌های انرژی، اتحادیه‌های صنعتی اروپا، افکار عمومی جنوب جهانی.
  
  
  خروجی‌های ملموس:
   
  • «وایت‌پیپر» حقوقی-اقتصادی دوماهه با امضای پژوهشگران بین‌المللی.
    
    پروژه‌های داستان‌محور (case-story) از موفقیت‌های تهاتری/کریدوری/بهداشت و دارو.
    
    داشبورد عمومی انگلیسی/عربی/اسپانیایی: داده‌های تجارت/ترانزیت/تسویه—اعتمادسازی با عدد، نه شعار.

* سناریونویسی پویا و نردبان تنش (Escalation Ladder)

• S1 – نرم: تحریم‌ها روی کاغذ، تبعیت محدود → تمرکز بر روایت/تسویه غیرUSD/کریدورها.
  
  S2 – میانه: تبعیت بخشی از بانک‌ها/شرکت‌ها → اضافه‌کردن «تعرفه انتخابی» و «تعلیق هدفمند پروژه‌های اروپایی» + افزایش وزن Swap/پروژه‌های پالایشی مشترک.
  
  S3 – سخت: بازگشت پرحجم تحریم‌های شورای امنیت + همراهی نسبتاً گسترده → فعال‌سازی «بسته انرژی هدفمند»، تقویت پیمان‌های پولی، تسریع کریدورهای جایگزین، و رجوع قضایی چندمسیره.
  
   

* ریسک‌ها و پوشش ریسک (Risk Register)

• ریسک واکنش تلافی‌جویانه مالی: پوشش با «صندوق ثبات ارزی»، «حراج‌های ارزی شفاف»، و اوراق ارزی داخلی.
  
  ریسک فشار افکار عمومی داخل: Dashboard شفاف، بسته معیشتی هدفمند، گفت‌وگوی تلویزیونی با اقتصاددانان مستقل.
  
  ریسک گره‌خوردن با بحران‌های منطقه‌ای: کانال‌های اضطراری با همسایگان/میانجی‌ها برای جلوگیری از سوءبرداشت؛ تفکیک پرونده‌ها.
  
  ریسک حقوقی: مستندسازی دقیق حسن نیت/اقدامات متناسب؛ اجتناب از هر حرکت بیرون از چهارچوب قوانین داخلی و قواعد بین‌المللی.

* معیارهای موفقیت (Scorecard سه‌ماهه/شش‌ماهه)

• دیپلماتیک/حقوقی: تعداد بیانیه‌های همسو؛ استناد رسمی به استدلال ایران؛ پیشرفت در مسیر ICJ/UN.
  
  اقتصادی/لجستیکی: درصد تسویه غیردلاری؛ زمان ترخیص مرزی؛ رشد ترانزیت؛ سهم فرآورده از صادرات انرژی.
  
  بازاری/روانی: ثبات نسبی بازار ارز (دامنه نوسان هدفمند)، کاهش شکاف نرخ رسمی/آزاد، شاخص اعتماد مصرف‌کننده.
  
  رسانه‌ای: پوشش کمّی/کیفی روایت ایران در رسانه‌های درجه‌یک؛ دعوت‌های رسمی به پنل/میزگرد.
   

* ابزارهای مکمل حقوقی-سیاسی (کاربردی)

• یادداشت تفاهم استاندارد (Template) تسویه غیرUSD: بندهای داوری، ضمانت، فورس ماژور، محرمانگی.
  
  دستورالعمل «خط سبز» گمرکی: فهرست HS-Code‌های مشمول، زمان‌بندی SLA، سازوکار شکایت صنفی.
  
  کیت رسانه‌ای چندزبانه: Fact-Sheet اسنپ‌بک (یک‌صفحه‌ای)، FAQ حقوقی، نقشه کریدورها، پاسخ‌های کوتاه به پرسش‌های پرتکرار.
  
  اتاق وضعیت (War-Room) مشترک دیپلماسی-اقتصاد: رصد روزانه، تصمیم ۲۴ ساعته، جدول اقدام/مسئول/زمان.
   

فراموش نکنیم که حقوق، سیاست و اقتصاد باید همزمان حرکت کنند؛ هرکدام بدون دیگری «اثر خالص» نمی‌سازد.


بر این اساس در: 

1. کوتاه‌مدت، روایت‌سازی حقوقی، خط سبز گمرک، تسویه غیردلاری، تعرفه انتخابی دنبال شود.
   
   میان‌مدت: قراردادهای بلندمدت انرژی، Swap، پالایشگاه‌های برون‌مرزی و کریدور شمال–جنوب در دستور کار قرار گیرد. 
   
   بلندمدت: تنقیح رژیم پرداخت منطقه‌ای، تقویت نقش ایران به‌عنوان هاب ترانزیت/انرژی، و تثبیت شبکه‌های غیرغربی دنبال شود.
   
   
   اصل جهت‌نما: هر قدم اروپا برای تشدید، باید هزینه افزوده، قابل‌اندازه‌گیری و در چهارچوب قانون ببیند؛ و هر سیگنال کاهش‌تنش از سوی آنها باید پاسخ مثبت مشروط دریافت کند؛ این همان «مهندسی انگیزه‌ها»ست.

* مسیرهای حقوقی و دیپلماتیک عملیاتی

1. پرونده حقوقی معتبر در مجامع بین‌المللی داشته باشد؛
   شبکه دیپلماتیک گسترده برای دفاع از آن پرونده ایجاد کند؛
   و زمان‌بندی و تاکتیک‌های مشخص برای بهره‌برداری از این دو داشته باشد.

* مسیرهای حقوقی عملیاتی

• گزینه اول: شکایت مستقیم علیه اروپا به‌دلیل نقض تعهدات معاهده‌ای (برجام + قطعنامه ۲۲۳۱).
  • مزیت: ثبت تاریخی و رسانه‌ای، افزایش هزینه سیاسی اروپا.
    محدودیت: نیاز به پذیرش صلاحیت دیوان از سوی طرفین.
  
  
  گزینه دوم: درخواست نظر مشورتی از مجمع عمومی درباره مشروعیت فعال‌سازی اسنپ‌بک.
  • مزیت: حتی اگر الزام‌آور نباشد، می‌تواند مشروعیت اقدام اروپا را به چالش بکشد.
    نمونه مشابه: نظر مشورتی دیوان درباره دیوار حائل اسرائیل (۲۰۰۴).
     

• طرح موضوع به‌عنوان سوءاستفاده از حقوق معاهده‌ای.
  ارائه گزارش‌های تخصصی به شورای حقوق بشر برای ثبت موضع ایران در اسناد رسمی سازمان ملل.
   
   

• بر اساس مواد ۴۹–۵۴ طرح مسئولیت دولت‌ها (ILC 2001)، ایران می‌تواند اقداماتی محدود، موقت و متناسب انجام دهد.
  
  مصادیق:
  • تعلیق همکاری‌های صنعتی با اروپا،
    محدودیت‌های تعرفه‌ای انتخابی،
    محروم کردن شرکت‌های اروپایی از پروژه‌های انرژی.
     
  
  
  پیام کلیدی: این اقدامات «پاسخ غیرقانونی» نیستند، بلکه واکنشی مشروع به نقض تعهدات‌اند.
  
   

• پرونده نیکاراگوئه علیه آمریکا (۱۹۸۶): مشروعیت‌زدایی سیاسی حتی بدون اجرای حکم.
  
  پرونده آفریقای جنوبی علیه اسرائیل (۲۰۲۳): استفاده از روند دیوان برای افشای رفتار غیرقانونی.
  
  نتیجه: ایران باید هدف را «افزایش هزینه مشروعیت برای اروپا» بگذارد نه لزوماً پیروزی حقوقی.
   

* مسیرهای دیپلماتیک عملیاتی

• بریکس: ایران به‌عنوان عضو جدید می‌تواند این سازمان را به صدور بیانیه علیه اسنپ‌بک ترغیب کند.
  
  شانگهای: استفاده از قالب امنیتی–اقتصادی برای تقویت همکاری با چین و روسیه.
  
  NAM (جنبش عدم تعهد): بسیج کشورهای جنوب جهانی علیه یکجانبه‌گرایی.
  
   

• خلیج فارس: تثبیت تنش‌زدایی با عربستان و امارات برای جلوگیری از شکل‌گیری اجماع ضدایرانی.
  
  
  قفقاز و آسیای مرکزی: فعال‌سازی کریدورهای اقتصادی مشترک (ایران–ارمنستان–روسیه–هند) و انهدام جادۀ ترامپ!
  
  
  آسیای شرقی: قراردادهای بلندمدت انرژی با چین، کره‌جنوبی و هند برای قفل‌کردن بازارها.
  
   

• انرژی ابزار طلایی ایران است. پیشنهاد می‌شود:
   
  • امضای قراردادهای بلندمدت نفتی و گازی با شرق (Take-or-Pay) در دستور کار قرار گیرد. توسعه پروژه‌های پالایشی مشترک در خارج از مرز دنبال شود و Swap گاز با همسایگان از جمله ترکمنستان و آذربایجان کنار گذاشته نشود.
  
  
  هدف: بی‌اثر کردن تحریم با شبکه‌ای از تعهدات متقابل انرژی با سایر کشورها.
  
   

• روایت ایران باید از سطح دولتی فراتر رود. در این راستا اقداماتی باید در دستور کار قرار گیرد:
   
  • انتشار وایت‌پیپر حقوقی درباره غیرمشروع بودن اسنپ‌بک.
    تولید Fact-Sheet چندزبانه برای رسانه‌های جهانی.
    دعوت از اندیشکده‌های معتبر بین‌المللی برای کنفرانس‌های تخصصی در تهران یا ژنو.

* نقشه زمان‌بندی؛ سه گام برای اعتلای ایران

• ارسال نامه‌های رسمی به UNSC و UNSG.
  بسیج بریکس و شانگهای برای بیانیه حمایتی.
  امضای حداقل دو قرارداد تسویه غیر دلاری با چین و روسیه.
  آغاز روند درخواست نظر مشورتی دیوان.
  
   

• تشکیل کنفرانس بین‌المللی حقوقی در تهران/ژنو.
  آغاز کمپین رسانه‌ای چندزبانه.
  اجرای محدودیت‌های انتخابی بر کالاها/شرکت‌های اروپایی.
  راه‌اندازی خط سبز گمرکی برای مواد اولیه و کالاهای اساسی.
  
   

• ثبت شکایت رسمی در ICJ.
  گسترش Swap انرژی و پالایشگاه‌های مشترک.
  تثبیت پیمان‌های پولی دوجانبه با حداقل ۵ کشور.
  توسعه داشبورد عمومی شفافیت اقتصادی برای مدیریت افکار عمومی داخلی.
   

* شاخص‌های موفقیت (KPI)

• حقوقی: ثبت پرونده یا نظر مشورتی در ICJ؛ تعداد بیانیه‌های همسو با موضع ایران.
  
  دیپلماتیک: تعداد قراردادهای تسویه غیر دلاری؛ حجم تجارت با اعضای بریکس و شانگهای.
  
  اقتصادی: سهم صادرات انرژی تحت قرارداد بلندمدت؛ رشد ترانزیت کریدور شمال–جنوب.
  
  رسانه‌ای: میزان پوشش رسانه‌ای بین‌المللی روایت ایران؛ استناد اندیشکده‌ها به گزارش‌های ایرانی.
   

• مسیر حقوقی برای مشروعیت‌زدایی و ثبت تاریخی.
  مسیر دیپلماسی برای شکستن اجماع و بی‌اثر کردن فشار!
  
   

* اقتصاد در عمل؛راهکارهای ساختاری و ملی

در مواجهه با اسنپ‌بک، آنچه در عمل تعیین‌کننده خواهد بود نه صرفاً مواضع سیاسی یا حقوقی، بلکه تاب‌آوری و انعطاف اقتصاد ایران است. تجربه گذشته نشان داده که فشار تحریم‌ها بیشتر از آنکه به ساختار حاکمیتی لطمه بزند، بر زندگی روزمره مردم اثر گذاشته است؛ از نوسان ارز و تورم گرفته تا محدودیت در دسترسی به دارو و مواد اولیه تولید.

* باز کردن مرزها و آزادسازی تجارت مرزی

• ایجاد بازارچه‌های مرزی مشترک که مردم دو طرف بتوانند بدون تشریفات پیچیده گمرکی کالاهای اساسی، مواد غذایی و مصالح تولیدی را مبادله کنند.
  
  صدور پاسپورت‌های مرزی برای تجار محلی (مانند الگوی ایران–عراق در دهه ۸۰) تا تجارت خرد و متوسط از تحریم‌ها آسیب نبیند.
  
  تشکیل مناطق آزاد مشترک در مرزهایی مثل شلمچه، میلک، بازرگان و باشماق؛ جایی که قوانین گمرکی ساده‌تر باشد و نظارت دیجیتالی جایگزین فرآیندهای کاغذی و فسادزا شود.
  
  چه اثری دارد؟
   

* تحول گمرکات: دیجیتال‌سازی به‌جای بوروکراسی

• استفاده از بلاکچین و سامانه‌های دیجیتال برای ثبت سفارش، رهگیری کالا و پرداخت حقوق ورودی. این کار نه‌تنها فساد را کاهش می‌دهد بلکه سرعت را چند برابر می‌کند.
  ایجاد خط سبز فوری برای کالاهای استراتژیک مانند دارو، تجهیزات پزشکی و مواد اولیه تولید. به این معنا که چنین کالاهایی بدون معطلی ترخیص شوند.
  حذف انحصار ثبت سفارش که بسیاری از واردکنندگان از آن گلایه دارند و رقابت را از بین می‌برد.

• کاهش زمان ترخیص از ۲۰ روز به کمتر از ۴۸ ساعت.
  کاهش هزینه‌های پنهان تجارت و افزایش اعتماد تجار به نظام اقتصادی.
  ارسال پیام مثبت به شرکای خارجی که تجارت با ایران «پیش‌بینی‌پذیر» است.

* ثبات ارزی: پیمان ملی پرهیز از نوسان

• تشکیل یک صندوق ثبات ارزی با پشتوانه نفت و طلا، برای مداخله سریع در بازار در مواقع بحرانی.
  ممنوعیت معاملات فردایی ارز و جایگزینی آن با بازار رسمی و شفاف آنلاین، که نرخ‌ها به‌صورت عمومی و در لحظه منتشر شود.
  انعقاد یک پیمان ملی پرهیز از نوسان ارزی میان دولت، بانک مرکزی، مجلس و بخش خصوصی؛ توافقی که تضمین کند همه سیاست‌ها در جهت تثبیت نرخ ارز خواهد بود.

• کاهش شکاف نرخ رسمی و آزاد به کمتر از ۱۰ درصد
  ایجاد ثبات روانی در بازار کالاها و خدمات
  جلوگیری از سفته‌بازی و تبدیل ارز به «محصول سرمایه‌گذاری» برای مردم

* نظام‌های پرداخت و پولی جایگزین

• پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه: تسویه مستقیم ریال–یوان، ریال–روبل، ریال–لیره و … با همسایگان و شرکای اصلی.
  ایجاد اتاق پایاپای منطقه‌ای که چند ارز را به‌صورت همزمان تسویه کند.
  توسعه ارز دیجیتال ملی با پشتوانه طلا (Crypto Rial) برای تجارت خارجی. این کار ریسک تحریم دلاری را به‌شدت کاهش می‌دهد.
  اتصال به SPFS روسیه و CIPS چین به‌عنوان جایگزین سوئیفت.

• کاهش سهم دلار و یورو در تجارت ایران به کمتر از ۵۰ درصد طی یک سال
  ایجاد یک «رژیم مالی موازی» که به‌راحتی تحریم‌پذیر نیست
  جذب شرکای بیشتری که خودشان هم مایل به رهایی از دلار هستند

* انرژی و تجارت خارجی؛ تبدیل تهدید به فرصت

• امضای قراردادهای بلندمدت انرژی (Take-or-Pay) با چین، هند و ترکیه، تا صادرات ایران تضمین‌شده باشد.
  Swap گاز و نفت با همسایگان (ترکمنستان، آذربایجان، عراق) به‌گونه‌ای که ایران مصرف‌کننده منطقه‌ای شود و از مسیرهای جایگزین سود ببرد.
  سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌های خارجی (ونزوئلا، عراق، سوریه) تا صادرات فرآورده جایگزین صادرات خام شود.
  توسعه کریدورهای ترانزیتی شمال–جنوب و شرق–غرب برای درآمد ارزی پایدار.

• صادرات فرآورده بیش از صادرات خام در میان‌مدت
  درآمد ترانزیتی سالانه چند میلیارد دلاری
  کاهش اثرپذیری اقتصاد ایران از نوسانات بازار نفت

* مدیریت فضای داخلی؛ توجه به اصل شفافیت، حراست از معیشت مردم و حفاظت از اعتماد و سرمایه اجتماعی

چرا؟

• ایجاد داشبورد شفاف اقتصادی که اعداد واقعی ذخایر ارزی، صادرات و واردات را منتشر کند. مثل تجربه موفق «داشبورد کرونا» که اعتماد عمومی ایجاد کرد.
  انتشار اوراق مشارکت انرژی برای مشارکت مستقیم مردم در پروژه‌های نفت و گاز، با سود ارزی/ریالی تضمین‌شده.
  اصلاح یارانه‌ها به‌صورت کوپن دیجیتال کالاهای اساسی، به‌جای پرداخت نقدی پراکنده.

• افزایش اعتماد عمومی به سیاست‌های اقتصادی
  تبدیل مردم از مصرف‌کننده منفعل به سرمایه‌گذار فعال
  کاهش فشار اجتماعی ناشی از نوسان ارز و تورم

واقعیت این است که اقتصاد ایران اگر بخواهد در برابر اسنپ‌بک مقاوم باشد، باید در چهار جبهه بجنگد:

* جامعه و افکار عمومی؛ مدیریت واقع‌بینانه و عملیاتی

• سال ۱۳۹۱: حتی قبل از کاهش شدید صادرات نفت، انتظارات تورمی باعث جهش نرخ دلار شد.
  سال ۱۳۹۷: با خروج آمریکا از برجام، دلار در چند هفته چند برابر شد، نه به دلیل کاهش واقعی ذخایر، بلکه به دلیل بی‌اعتمادی و هجوم مردم به بازار ارز.

* در ضرورت تحقق شفافیت و اطلاع‌رسانی ساختاری

• ایجاد نهادی رسمی متشکل از دولت، بانک مرکزی، مرکز آمار و مجلس برای ارائه گزارش‌های هفتگی و شفاف؛ این گزارش‌ها باید شامل: وضعیت ذخایر ارزی، میزان صادرات و واردات، نرخ تورم و اقدامات مقابله‌ای باشد.

• یک سامانه آنلاین که آمار رسمی اقتصادی را به‌صورت روزانه نمایش دهد (مثل داشبورد کرونا).
  این کار دو فایده دارد:
  1. جلوی شایعات رسانه‌های خارجی را می‌گیرد.
     مردم احساس می‌کنند دولت چیزی را پنهان نمی‌کند.

* بسیج اجتماعی علیه نوسانات

• یک کمپین رسانه‌ای ملی که هدفش تغییر فرهنگ عمومی است؛ دلار نه ابزار سرمایه‌گذاری، بلکه ابزاری برای تضعیف اقتصاد ملی در کنار ارائۀ مشوق‌های مالی برای کسانی که دارایی خود را به ریال نگه دارند، مثلاً سود بانکی بالاتر یا معافیت‌های مالیاتی.

• کنترل بازار طلا، خودرو و مسکن به‌عنوان جایگزین‌های سفته‌بازی.
  انتشار اوراق مشارکت جذاب تا سرمایه‌های مردم به‌جای هجوم به بازار ارز، به سمت پروژه‌های ملی هدایت شود.

* مشارکت مستقیم مردم در اقتصاد مقاومتی

• مردم می‌توانند در پروژه‌های نفت، گاز و پتروشیمی سرمایه‌گذاری کنند و سود اوراق به‌صورت ارزی یا معادل ریالی پرداخت شود. این باعث می‌شود مردم به‌جای خرید دلار، در دارایی‌های ملی سرمایه‌گذاری کنند.

• ایجاد تعاونی‌های مردمی در مناطق مرزی برای خرید مستقیم کالا از بازارچه‌های آزاد؛ این کار هم معیشت مردم را تقویت می‌کند و هم شبکه تجاری ضدتحریم را تقویت می‌نماید.

• حمایت از استارتاپ‌های بومی در حوزه فین‌تک، انرژی و کشاورزی و ایجاد صندوق‌های مشترک دولتی - خصوصی برای سرمایه‌گذاری در ایده‌های بومی که تحریم‌پذیر نیستند.
   

* جنگ روانی معکوس

• به‌جای سکوت یا تکذیب دیرهنگام، دولت باید واحد واکنش فوری داشته باشد. هر خبر یا شایعه‌ای در خصوص تحریم یا نوسان، ظرف ۲۴ ساعت باید پاسخ داده شود.

• تولید محتوا به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی برای بیان روایت ایران با هدف شکستن انحصار رسانه‌های غربی در توضیح اسنپ‌بک.

• پوشش رسانه‌ای پروژه‌های موفق اقتصادی از جمله کریدورهای ترانزیتی، قراردادهای انرژی، طرح‌های زیرساختی؛ مردم باید ببینند «پاسخ عملی» وجود دارد، نه فقط حرف!

* برنامه‌های آموزشی و فرهنگی

• برگزاری نشست‌های عمومی و برنامه‌های تلویزیونی با حضور اقتصاددانان مستقل نه فقط مقامات دولتی و آموزش عمومی درباره چیستی اسنپ‌بک، اثرات آن و راهکارهای مقابله.

• انتشار یک «کتابچه راهنما» با زبان ساده که اسنپ‌بک چیست؟ چه تأثیری دارد؟ ایران چه برنامه‌ای برای مقابله دارد؟ و البته توزیع این کتابچه در مدارس، دانشگاه‌ها و فضای برخط بویژه در رسانه‌ها.

* جدول زمان‌بندی اقدامات اجتماعی

• تقویت و حاکمیت بخشی به شورای اطلاع‌رسانی اقتصادی
  راه‌اندازی داشبورد آنلاین
  آغاز کمپین «نه به نوسان دلار»

• انتشار اوراق مشارکت انرژی و جذب حداقل ۵ میلیون سرمایه‌گذار
  تشکیل تعاونی‌های مرزی
  آغاز برنامه‌های تلویزیونی منظم با اقتصاددانان مستقل

• تغییر فرهنگ سرمایه‌گذاری مردم از «دلارمحوری» به «سرمایه‌گذاری تولیدی»
  نهادینه‌سازی شفافیت اقتصادی به‌عنوان یک رویه ثابت
  ایجاد شبکه اجتماعی گسترده از مردم درگیر در پروژه‌های ملی

* شاخص‌های موفقیت (KPI)

• اعتماد عمومی: کاهش شایعات اقتصادی، افزایش مشارکت مردم در اوراق مشارکت
  بازار ارز: کاهش نوسان و شکاف نرخ رسمی - آزاد
  رسانه: افزایش استناد رسانه‌های داخلی و خارجی به آمار رسمی ایران
  اجتماعی: بهبود شاخص اعتماد مصرف‌کننده و کاهش التهابات اجتماعی
   

*پاسخ‌های نامتقارن؛ دکترین «بازدارندگی تهاجمی» ایران

*چرا پاسخ نامتقارن؟

*ایده مرکزی؛ تغییر زمین بازی

الف) مالی–بانکی: «دلارزداییِ هدفمند» و افزایش هزینه تبعیت

1. چندراهه‌کردن تسویه
    
   • تعمیق تسویه مبتنی بر ارزهای محلی و پایاپای منطقه‌ای (با چین/روسیه/هند/ترکیه/عراق).
     استفاده از اتاق پایاپای چندارزی (Multi-Currency Clearing) با سازوکار داوری شفاف.
     اثر: رقیق‌سازی انحصار دلار/یورو؛ کشاندن شرکای بیشتر به منافع مشترک.
   
   
   افزایش هزینه تبعیتِ بیش‌ازحد
    
   • Lawfare (اقدامات حقوقی) علیه تصمیمات تبعیض‌آمیز برخی بانک‌های اروپایی در مراجع صالحه (به‌ویژه در اتحادیه اروپا که امکان چالش حقوقی وجود دارد).
     پیگیری شفاف‌سازی/دسترسی به اطلاعات (حق دسترسی به اسناد اداری در نظام‌های اروپایی) برای افزایش ریسک اعتباری رفتارهای افراطی.
     اثر: تغییر توازن ریسک–پاداش در هیئت‌مدیره بانک‌ها.
   
   
   شبکه پرداخت موازی و تاب‌آور
    
   • همگرایی فنی با SPFS روسیه و CIPS چین و استانداردهای پیام‌رسانی مالی منطقه‌ای.
     حاکمیت داده و تاب‌آوری سایبری: مراکز داده توزیع‌شده، تست فشار (Red Team) و ممیزی امنیتی‌های دوره‌ای.
     
      

ب) تجاری–لجستیکی: «مرزِ باز، کریدورِ گران برای طرف مقابل»

1. مرزهای آزادِ مدیریت‌شده
    
   • بازارچه‌های دوطرفه و مناطق آزاد مشترک با همسایگان؛ کدهای تعرفه‌ای مشخص برای کالاهای اساسی/مواد اولیه؛ خط سبز ۴۸ساعته.
     اثر: تجارت خرد/متوسط از تیررس تحریم عمومی خارج می‌شود؛ تاب‌آوری معیشت بالا می‌رود.
   
   
   کریدور شمال–جنوب و شرق–غرب: اهرم قیمت
    
   • مدیریت ظرفیت، تعرفه‌گذاری هوشمند و اولویت‌بندی محموله‌های منطقه‌ای؛ قراردادهای SLAs ترانزیتی با بندهای تشویقی/تنبیهی.
     اثر: هر تنش اضافی، به زبان «زمان و پول» روی میز تجارِ وابسته به کریدورها ترجمه می‌شود.
   
   
   تعرفه/محدودیت انتخابی بر لوکس‌های اروپایی
    
   • سیگنال سیاسی–مصرفی شفاف با کمترین آسیب به زنجیره تولید داخل.
     اثر: انتقال پیام به افکار عمومی اروپا و صنایع نمادین.
     
      

ج) سایبری–دیجیتال: «بازدارندگی دیجیتالِ دفاع‌محور»

1. تاب‌آوری زیرساختی و استانداردسازی امنیت
    
   • ممیزی منظم SOC، رزمایش‌های سایبری مشترک با شرکای غیرغربی، تقسیم‌بندی شبکه (Segmentation)، طرح تداوم کسب‌وکار (BCP).
     اثر: کاهش سطح حمله؛ پیام بازدارندگیِ «هزینه حمله بالا رفته است».
   
   
   نظام پرداختِ زنجیره‌بلوکی با ریسک‌پایین
    
   • استفاده از دفترکل‌های مجوزدار (Permissioned DLT) برای تجارت انرژی/کالا؛ حفظ قابلیت ردیابی قانونی، رمزنگاری قوی، و انطباق با مقررات داخلی.
     اثر: سرعت تسویه بالا، شفافیت قابل حسابرسی، کاهش نقطه‌های شکست.
   
   
   اطلاع‌رسانی تهدید و هم‌پیمانی CERT منطقه‌ای
    
   • اشتراک IOC/IOA با CERTهای همسو؛ کارگروه فنی با دانشگاه‌ها؛ مرکز هشدار سریع.
     اثر: تقلیل ریسک، ساخت شبکه «پاسخ جمعی» مشروع.
     
     
      

د) حقوقی–سیاسی: «Lawfare» و مشروعیت‌زدایی فعال

1. رجوع چندمسیره
   
    
   • مسیر ICJ (در حد مقدورات صلاحیتی)، درخواست نظر مشورتی از مجمع عمومی، و شکایت‌های موضوعی در مراجع منطقه‌ای/اروپایی.
     الگو گرفتن از پرونده‌های موفق در مشروعیت‌زدایی (نیکاراگوئه، نظر مشورتی دیوار حائل، پیگیری‌های آفریقای جنوبی).
   
   
   اتحاد دانشگاهی–اندیشکده‌ای
   
    
   • کنسرسیوم پژوهشی جنوب‌جهانی برای تولید گزارش‌های معتبر؛ مشارکت اساتید اروپاییِ منتقد یکجانبه‌گرایی.
     اثر: جابه‌جایی مرجعیت روایت؛ رسانه‌ها به «ما» ارجاع می‌دهند، نه فقط به طرف مقابل.
   
   
   پله فشار هسته‌ای مشروط و مشروع
   
    
   • انبساط/انقباض همکاری‌های فنی با آژانس در چارچوب قواعد، به‌عنوان اهرم تقابل/تعامل؛ گزینه‌های افراطی مثل خروج از NPT صرفاً در تحلیل ریسک–فایده و به‌عنوان «آخرین راه، مشروط و قابل بازگشت» مطرح بماند.
     اثر: بازدارندگی سیاسی بدون عبور از خط قرمز حقوقی.
     
     
      

هـ) امنیتی–منطقه‌ای: «فشار پیرامونیِ حساب‌شده»

1. رزمایش‌های دریایی/هوایی با شرکای بزرگ
    
   • مانورهای مشترک با روسیه/چین در آبراه‌های حیاتی؛ پیام به طرف مقابل درباره ریسک تشدید تنش.
     اثر: تغییر محاسبات ریسک در پایتخت‌های اروپایی.
   
   
   دیپلماسی امنیت جمعی در خلیج فارس
    
   • ابتکارهای امنیتی فراگیر با کشورهای ساحلی (مکانیسم‌های تماس اضطراری، پروتکل پرهیز از برخورد).
     اثر: منزوی‌سازی ادعای «تهدیدزایی ایران»، انتقال بار بی‌ثباتی به سیاست‌های فشار.
   
   
   هم‌افزایی دفاعی مشروع با متحدان
    
   • همکاری‌های فنی/پشتیبانی که منطبق با حقوق بین‌الملل و مقررات صادراتی/وارداتی باشد.
     اثر: ایجاد شبکه بازدارندگی منطقه‌ایِ قانونی.
     
      

* نردبان تنش (Escalation Ladder)؛ پله‌به‌پله و قابل بازگشت:

* نگه‌دارنده‌های ریسک (Guardrails)؛ تهاجمی، اما مسئولانه

• قانون‌مندی: هر اقدام با نظر مشورتی حقوق‌دانان بین‌الملل/داخلی و ارزیابی انطباق انجام شود.
  
  تناسب و هدفمندی: از اقدامات فراگیر/کور پرهیز شود و تمرکز بر نقاط اثرگذار با نشتِ جانبی کم باشد.
  
  حفاظت از غیرنظامیان: در همه حوزه‌ها، اصلِ پرهیز از آسیب‌رسانی به مردم (داخل/خارج) رعایت شود.
  
  شفافیت حداقلیِ قابل راستی‌آزمایی: برای مخاطبان داخلی و شرکای خارجی، توضیح سطحی از منطق اقدام‌ها جهت جلوگیری از سوءبرداشت در دستور کار باشد.
  
  کانال‌های پشت‌پرده: همیشه دریچه‌های ارتباطیِ محرمانه باز بماند تا سوءمحاسبه رخ ندهد.

* نقشه اجرا و سنجه‌ها در بازه‌های زمانی۹۰ روزه، ۶ ماهه و ۱۲ ماهه

• راه‌اندازی خط سبز گمرکی و داشبورد شفاف تجارت
  اعلام بسته تعرفه‌ای بر لوکس‌های اروپایی
  امضای ۲–۳ تفاهم‌نامه تسویه غیردلاری؛ اتصال آزمایشی به پیام‌رسان مالی همسو
  نشست حقوقی بین‌المللی و انتشار «وایت‌پیپر اسنپ‌بک = سوءاستفاده از حق»
  
   

• قراردادهای انرژی Take-or-Pay با بندهای داوری و تسویه غیردلاری
  افزایش ۲۰–۳۰٪ تجارت مرزی رسمی توأم با کاهش زمان ترخیص به ۴۸ ساعت
  ثبت رسمی اقدامات و درخواست نظر مشورتی از نهادهای بین المللی؛ بیانیه‌های همسو از بریکس، شانگهای و NAM
  یک رزمایش دریایی مشترک با دو یا سه شریک بزرگ و فعال‌سازی اتاق وضعیت مشترک اقتصاد–دیپلماسی.
  
   

• سهم تسویه غیردلاری ≥ ۵۰٪ و تحقق هدف درآمد ترانزیتی ≥ ۲ میلیارد دلار
  تثبیت دامنه نوسان ارز و کاهش شکاف نرخ به <۱۰٪
  تقویت شبکه پرداخت منطقه‌ای با چند عضو جدید و افزایش وزن فرآورده نسبت به خام در صادرات انرژی
  تدارک و تمهید چند پرونده حقوقی در جریان با ارجاعات رسانه‌ای معتبر و مکرر.

*پیامد مطلوب؛ هزینه‌–فایده را عوض کنید

* تشریح طیف سناریوها

سناریوی اول: «اسنپ‌بک کاغذی با اثر روانی»

اروپا و آمریکا ماشه را عملیاتی می‌کنند اما روسیه، چین، هند، آفریقا و آمریکای لاتین آن را نادیده می‌گیرند. شرکت‌های غربی تبعیت می‌کنند ولی بخش بزرگی از تجارت ایران از مجاری شرقی و منطقه‌ای ادامه می‌یابد. بازار داخلی دچار شوک روانی می‌شود، ولی عمق واقعی تحریم کم است.

سناریوی دوم: «اسنپ‌بک نیمه‌سخت با فشار بانکی»



با عملیاتی شدن اسنپ بک، علاوه بر اروپا و آمریکا، برخی بانک‌های آسیایی و کشورهای وابسته به دلار/یورو نیز تبعیت می‌کنند. صادرات نفت و گاز ایران کاهش نسبی پیدا می‌کند و بازار ارز به شدت نوسان می‌گیرد و نیاز به مداخله فوری دارد.

سناریوی سوم: «اسنپ‌بک سخت و اجماع نسبی جهانی»



در این سناریو، آمریکا و اروپا موفق می‌شوند اجماع گسترده‌ای بسازند؛ بسیاری از بانک‌ها و شرکت‌های آسیایی هم همراهی می‌کنند. صادرات نفتی ایران به شدت کاهش می‌یابد و دسترسی به منابع ارزی محدود می‌شود و افکار عمومی داخلی دچار بی‌اعتمادی گسترده می‌شود.

سناریوی چهارم: «واکنش معکوس جهانی»



در این سناریو که البته بعید است، ممکن است به دلیل خستگی جهانی از تحریم‌های یک‌جانبه، بخش بزرگی از جنوب جهانی از تبعیت خودداری کنند و حتی در غرب، صنایع و افکار عمومی نسبت به هزینه‌های تحریم اعتراض کنند. در این صورت، تحریم‌ها در ظاهر فعال می‌شوند اما عملاً شکاف بزرگی در اجرای آن شکل می‌گیرد.

* مسیر ایران در برابر هر سناریو

برخی اقدامات در همۀ سناریوها مشترک است:

1. مشروعیت‌زدایی حقوقی از اسنپ‌بک (برجسته سازی سوءاستفاده از حق و نقض حسن نیت)
   
   تقویت پیمان‌های پولی و نظام‌های پرداخت موازی
   
   شفافیت و اعتمادسازی داخلی برای جلوگیری از جنگ روانی
   
   اقدامات متقابل مشروع و متناسب برای افزایش هزینه اروپا
   
    
    

البته تفاوت‌هایی هم با توجه به سناریوها وجود دارد:

در سناریوی اول باید تمرکز بر جنگ روانی و بازار ارز کرد. در سناریوی دوم باید تمرکز بر اصلاحات ساختاری و مداخلات فوری اقتصادی کرد. در سناریوی سوم باید حرکت کشور به سمت بازدارندگی شدیدتر (هسته‌ای، امنیتی، انرژی) هدایت شود و در سناریوی چهارم باید بهره‌برداری حداکثری برای تثبیت جایگاه ایران به‌عنوان رهبر جنوب جهانی در دستور کار قرار گیرد.

* نقشۀ مسیر ملی

برنامه کوتاه‌مدت ایران در بازۀ زمانی۰ تا ۶ ماه می‌تواند به شرح زیر باشد:

برنامه میان‌مدت ایران در بازۀ زمانی ۶ تا ۱۸ ماه می‌تواند به شرح زیر باشد:

برنامه بلندمدت ایران در بازۀ زمانی ۱۸ ماه تا ۳ سال می‌تواند به شرح زیر باشد: 

*چشم‌انداز آینده؛ ایران در نظم چندقطبی

* تبدیل تهدیدی جدی به فرصتی بی نظیر

• 1- مشروعیت‌زدایی حقوقی از اقدام اروپا و آمریکا؛
  
  2- اصلاحات اقتصادی ساختاری (از باز کردن مرزها و گمرک دیجیتال تا پیمان‌های پولی و قراردادهای انرژی بلندمدت)؛
  
  3- مدیریت افکار عمومی با شفافیت و مشارکت مردمی؛
  
  4- و در نهایت پاسخ‌های نامتقارن و بازدارنده در حوزه مالی، تجاری، سایبری و امنیتی،